Μπορεί κάποιοι να είστε επιφυλλακτικοί στο άκουσμα..."υδροπονικές καλλιέργειες". Η μέθοδος αυτή όμως είναι ευρέως γνωστή εδώ και χρόνια ανά τον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα! Ο στόχος είναι απλός ανεξάρτητα από το υπόστρωμα που έχουμε να καλλιεργήσουμε. Ανθοφορία και ανάπτυξη. Για την επίτευξη αυτών θέλουμε φως, οξυγόνο, υψηλές θερμοκρασίες και φυσικά λίπανση. Και χώμα; Στην περιπτωσή μας δεν είναι απαραίτητο εξ ού και η ονομασία ύδρο-πονία. Υδωρ=νερό, πονία=εργασία. Εργασία στο νερό! Άνευ χώματος, δίνουμε φαγητό στις ρίζες μέσω του νερού.
Η στροφή βέβαια από τον παραδοσιακό στον σύγχρονο και τεχνιτό τρόπο καλλιέργειας αποτελεί πρόκληση ακόμα και ανάγκη στις μέρες μας. Και για άλλους αδιανόητο!
Από την μία πλευρά η υδροπονία αντιμετωπίζεται ως πολύπλοκη και φτάνουμε στα άκρα! Σας φέρνω παραδείγματα από μεγάλες υδροπονικές μονάδες κυρίως στο εξωτερικό όπου βλέπουμε στρέμματα θερμοκηπίων να ελέγχονται από μία οθόνη, με την δυνατότητα ακριβών μετρήσεων ανά πάσα στιγμή για την αγωγιμότητα του νερού (EC),το ph, την θερμοκρασία, υγρασία ακόμα και την διάρκεια της φωτοπεριόδου. ΟΚ! Είναι επιστήμη, είναι μεγάλες παραγωγικές 
Από την άλλη μπορεί να είναι και ότι πιο απλό! Ένας κουβάς με άμμο με ένα φυτό και φροντίζουμε να στραγγίζει καλά και να κρατάει μία σχετική υγρασία. That's it!
Η πλειοψηφία των συστημάτων που θα βρείτε είναι μία μίξη απλού και επαγγελματικού. Ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας. Ολοκληρωμένα επαγγελαμτικά συστήματα σε μικρότερη κλίμακα είναι εύκολο να βρεθούν στο εμπόριο και ακόμα πιο εύκολο να κατασκευάσετε το δικό σας ανάλογα με τις ανάγκες και τον χώρο που έχετε σκοπό να διαθέσετε.
Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να σας καθοδηγήσουμε προς την σωστή κατεύθυνση και ελπίζουμε το παρόν να γίνει βοήθημα για την δική σας υδροπονική καλλιέργεια.
Ας μην χάνουμε άλλο χρόνο και μπαίνω κατ ευθείαν στο θέμα.
1) Αρχικά επιλέγουμε τι έχουμε σκοπό να καλλιεργήσουμε. Είτε πρόκειται για καλλωπιστικά φυτά είτε αρρωματικά και λαχανικά. Σχεδόν όλα τα είδη μπορούν να καλλιεργηθούν υδροπονικά αρκεί να έχετε υπ όψιν σας κάποιες βασικές παράμετρους όπως είναι το κλίμα που ευδοκιμεί το καθένα απ αυτά.
- Στα φυτά δεν αρέσει ο κρύος χειμώνας, που σημαίνει ότι σε θερμοκρασίες κάτω από τους 15 βαθμούς αρχίζουν και παγώνουν οι ρίζες.
- Επιλέγουμε φυτά με συμπαγή ριζικό σύστημα ( και όχι ρίζες που να εξαπλώνονται) για να μην κάνουμε συνεχείς μεταφυτεύσεις.
Συνήθως επιλέγουμε πολυετή φυτά. Τα δημοφιλέστερα ειναι το κρεμμύδι, μαρούλι, λάχανο, αγγούρι, φράουλες, πιπεριές, μελισσόχορτο, δυόσμος- μεταξύ αυτών και καλλωπιστικά όπως φτέρη, φύκος, ιβίσκος, ανθούριο, σπαθίφυλλο ,ορχιδέα κ.α
ΤΟ ΠΙΟ ΕΥΡΕΩΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΟ ΛΑΧΑΝΙΚΟ ΕΙΝΑΙ Η ΤΟΜΑΤΑ.
2) Αφού κάναμε την επιλογή μας, τώρα θα πρέπει να βρεθεί ένας χώρος για να στηθεί το συστημά μας. Το ιδανικό θα ήταν να έχουμε έναν ανοιχτό χώρο με σταθερό δάπεδο και να κατασκευάζαμε ένα μικρό θερμοκήπιο από γυαλί ή πλαστικό. Δεν πτωούμαστε όμως. Ιδανικά είναι και τα λίγα τετραγωνικά στο δώμα ή στο μπαλκόνι, στο πρεβάζι της κουζίνας, και σε μία ντουλάπα ακόμα.
3) Επιλέγουμε το σύστημα που μας ταιριάζει: Είναι πολύ βασικό. Ψάχνουμε για το πιο εργονομικό και εύκολο στο χειρισμό - που να ταιριάζει και να καλύπτει πλήρως τον χώρο που διαθέτουμε. Υπάρχουν 5 βασικοί τύποι.
 |
| DWC |
- Deep water culture (DWC): καλλιέργεια μέσα στο νερό.
- Flood and Drain: γεμίζει η λεκάνη και γίνεται υπερχείληση στο επιθυμιτό όριο υπερχείλσης.
- NFT: συνεχής τροφοδοσία των συστατικών με μπεκ.
- Aeroponics: αεροπονία! Συνεχής ψεκασμός του διαλύμματος στις ρίζες.
- Floating: μέθοδος επίπλευσης. Καλλιεργούμε ανά ομάδες.
 |
| Flood and drain |
Δεν αρκεί να αγοράσουμε το πιο ακριβό και πολυδιαφημισμένο σύστημα που θα βρούμε. Τα πάντα εξαρτώνται από τον χώρο και τις συνθήκες: πόσα φυτά μπορούν να καλλιεργηθούν; τι ύψος έχουμε; πόση ώρα μπορώ να αφιερώνω για τον έλεγχο του συστήματος; επαρκεί ο φυσικός φωτισμός;
 |
| Σύστημα επίπλευσης σε τράτσα. |
Η σοδιά μας δεν εξαρτάται μόνο από το είδος του υδροπονικού μας συστήματος. Η αρχή και το τέλος είναι η θερμοκρασία! Εν συνεχεία η υγρασία, η διάρκεια της φωτοπεριόδου, τα θρεπτικά διαλύμματα και γενικά ο επαρκής φωτισμός. Νόμος!
4) Σωστός εξοπλισμός: Μου είχε πεί, εκείνος που μου πρώτο έμαθε... «στήνεις κάτι που θα
σου μείνει, τα επί προχείρου θα τα βρείς μπροστά σου» και ο άνθρωπος είχε δίκιο! Και λογικά αν το πάρουμε. Το σύστημα αν στηθεί όπως πρέπει εξ αρχής, αποδεδειγμένα τα έξοδα του τα έχει βγάλει στην πρώτη του σοδιά.Αναλογικά ->περισσότερα φυτά ->μεγαλύτερη συγκομιδή-> εξοικονόμιση απ' το να πάμε για δύο βδομάδες στην λαϊκή ή στο super market. Έμεσσα εξοικονομούμε χρήματα σαν επιστροφή.
...εμένα μου ακούγεται λογικό!
Μία καλή αρχή, έτσι και για την γνωριμία, είναι συστήματα τύπου όπως τo euro water farm της general hydroponics. Ειδικά αν είναι η πρώτη σας καλλιέργεια δεν συστήνεται να ξεκινήσετε με μία δικιά σας κατασκευή. Γενικά ότι κι αν επιλέξετε μπορείτε να το κινείτε οπουδήποτε εύκολα αφού το σύνηθες υλικό είναι το πλαστικό. Φροντίζουμε πάντα το κάτω μέρος (κουβάς) μην έρχεται σε επαφή με το φώς, κοινώς να μην είναι διαφανές, και φυσικά να μην υπάρχουν διαρροές. Τέλος το συστημά μας ολοκληρώνεται αφού συνδέσουμε την αντλία νερού και ενεργοποιήσουμε και την τρόμπα του αέρα.
 |
| NFT |
διαλέγουμε για να αναπτυχθεί το ριζικό σύστημα. Το καλύτερο όπως προ-είπα είναι η άμμος. Επίσης συχνά συναντούμε χαλίκι (γαρμπίλι), ποταμίσιο βότσαλο και άλλα πορώδη όπως η ελαφρόπτετρα, η λέκκα, ο κοκοφοίνικας, ο πετροβάμβακας, ο περλίτης και ο βερμικουλίτης.
- Θα πρέπει όταν είναι βρεγμένο να μπορεί να αναπνέει (σωστή αποστράγγιση) και να γίνεται έυκολα η κυκλοφορία των συστατικών.
- Να μην προκαλείται καμία χημική αντίδραση μεταξύ υποστρώματος και διαλυμμάτων.
Έτσι το υπόστρωμά μας θα είναι πάντα στεγνό. Θα είναι εντελώς ουδέτερο στις χημικές αντιδράσεις και θα έχει καλές απορροφητικές ιδιότητες για να μεταφέρει τα θρεπτικά συστατικά στις ρίζες.
Απ τους λίγους εχθρούς που αντιμετωπίζουν οι υδροπονικές καλλιέργειες είναι τα άλατα που συσσωρεύονται στους πόρους των ριζών και γενικά τους κάνουν κακό. Για αυτό και φροντίζουμε το σύστημα να εφοδιάζεται επαρκώς με οξυγόνο και να κάνουμε και ένα flush-άρισμα (θα το πούμε στο μέλλον!) τακτά.
Γενικότερα η επιλογή του υλικού είναι κάτι που υπολογιζεται βάση και του συστήματος. Μέθοδοι τύπου DWC, αεροπονικά και με μπέκ είναι αυτοί που απαιτούν και την μικρότερη ποσότητα σε υπόστρωμα. Άλλοι τύποι απαιτούν σχεδόν πλήρως γέμισμα της γλάστρας με το υλικό.
Στις περιπτώσεις όπου η ρίζα δεν αναπτύσεται μέσω κάποιου υποστρώματος (βλ. DWC) έχουμε ζωή όσο έχουμε και μία τρόμπα αέρα να μας τροφοδοτεί. Μόλις σταματήσει, άρχιζουν και οι επιπτώσεις.
Όταν γίνεται σωστή χρήση των υλικών, τότε μπορούν να χρησιμοποιούνται επί σειρά ετών.
6) Προετοιμασία του υποστρώματος: Και δεν μιλάμε για κάτι πολύπλοκο παρά για καθαρισμό!
Στην αστική υδροπονία το πιο διαδεδομένο υπόστρωμα είναι η λέκκα και ο περλίτης. Όπως καταλαβένετε αν αυτά τα υλικά τα πάρουμε και τα χρησιμοποιήσουμε απ ευθείας απ την συσκευασία, τα αποτελέσματα θα είναι άσχημα αφού υπολλείματα και άλλα θα κυκλοφορούν για καιρό στα νερά του συστήματός μας.
Ένας απλός τρόπος είναι να τα ξεπλύνουμε! Αρκέτα! Πάρα πολύ! Η διαδικασία είναι απλή. Μέσα σε ένα δοχείο αδειάζουμε όλο το υπόστρωμα μας. Αν είναι μεγάλη ποσότητα την μοιράζουμε. Και γεμίζουμε με νερό όσμωσης ή απιονισμένο σε αναλογία 1/3. Διοχετεύουμε τον κουβά μας με αέρα συνεχώς και συχνά ανακατεύουμε. Αυτή η διαδικασία ίσως μας πάρει και πάνω από 12 ώρες. Γι αυτό συνήθως να επιλέγετε να την κάνετε βράδυ. Σκοπός είναι μέσω των φυσαλλίδων από την αερόπετρα στους κόκκους, με τις δονήσεις που προκαλούνται να πέφτουν τα υπολέιμματα και στο τέλος με με κάποιο μέσο να τους μαζεύουμε από την επιφάνεια.
Εμπερικά προτείνω, πριν αφήσετε τον κουβά στην ησυχία του για τις τελευταίες 4-5 ώρες να έχετε αλλάξει ήδη 3-4 φορές το νερό σας. Το νερό αυτό δεν πάει χαμένο. Μετά το τέλος της διαδικασίας το φιλτράρετε και είναι έτοιμο πάλι προς χρήση.
Μετά την συλλογή τοποθετούμε το καθαρό υπόστρωμα στο σύστημα μας και ένα μεγάλο κομμάτι της εργασίας έχει ολοκληρωθεί.
7) Θρεπτικά διαλύμματα: Μπορείτε να διαλέξε από μία ευρεία γκάμα προιόντων. Από ένα απλό υδατοδιαλυτό λίπασμα από το φυτώριο της γειτονιάς έως το πιο εξειδικευμένο από ένα grow shop. Είναι περιττό να πούμε ότι κάποιο λίπασμα κάνει μόνο για ένα συγκεκριμένο είδος φυτού.
Τα λιπάσματα για υδροπονία που κυκλοφορούν στο εμπόριο συνήθως τα βρίσκουμε σε
πακέτα, όπου το ανάλογο αποτέλεσμα αντιστοιχεί σε συνεργασία πολλών. Ο αριθμός αυτών εξαρτάται από το επίπεδο του καλλιεργητή. Από τον αρχάριο αρχάριους έως τον PRO-Grower. Στα πακέτα θα βρούμε τα βασικά λιπάσματα που αντικαθιστούν τις ουσίες του χώματος, και τα συμπληρώματα που είναι βιταμίνες, ένζυμα και άλλα ιχνοστοιχεία. Η δοσολογία ποικίλει ανάλογα με την συνταγή. Στα περισσότερα διαλύματα θα βρείτε το πρόγραμμα και τις οδηγίες για την χρήση του κάθε συστατικού ανάλογα με την περίοδο ανάπτυξης του φυτού. Οι εταιρίες πλέον τα γράφουν τόσο αναλυτικά που σπάνια συναντάμε δυσκολίες. Δεν το παρακάνουμε και πάντα ελέγχουμε τις ετικέτες!
Οι συνταγές είναι πάρα πολλές. Εσείς δεν έχετε παρά να ρίξετε μία ματιά στο διαδύκτιο και να δείτε αναλυτικά τις εταιρίες και τι προτείνουν.
Πως ξέρουμε αν επαρκεί η ποσότητα που ρίξαμε;
Την ποσότητα του διαλύματος μέσα στο νερό την ονομάζουμε επιστημονικά ηλεκτρική αγωγιμότητα (EC). Αυτήν την μετράμε με ειδικά όργανα. Τελεύταια έχουν γίνει αρκετά διαδεδομένα και στους ερασιτέχνες υδροπόνους με αρκετά προσητή τιμή.
Αξίζει να επενδύσουμε απ την αρχή στην αγορά οργάνων μέτρησης ec και ph. Είναι ένα έξοδο υποφερτό για τον καθένα αν αναλογιστούμε το κόστος που απαιτεί το στήσιμο οποιουδήποτε υπδροπονικού συστήματος.
Μην βιαστείτε να ξεκινήσετε την καλλιέργεια σας με κάτι πολύπλοκο. Επιλέξτε εκείνο με τα λιγότερα συμπληρώματα για αρχή.
8) Αν θέλουμε να καλλιεργήσουμε ένα φυτό μεταφέροντας το απ το χώμα στην υδροπονία, φροτνίζουμε για τα εξής αναγκαία:
10) Γινόμαστε παρατηρητικοί: Μαθαίνουμε να διαβάζουμε το φυτό. Με αυτόν τον τρόπο πέρνουμε μηνύματα για το τί συμβαίνει. Η αυξομείωση θερμοκρασίας και υγρασίας ή ο ελλειπής φωτισμός, αλλαγή περιβάλλοντος ή θρεπτικών συστατικών, βασικές ελλείψεις σε στοιχεία ή υπερβολές,αρρώστιες και άλλα διακρίνονται από ενδείξεις στα φύλλα και στους καρπούς. Δεν έχουμε παρά να κάνουμε google αυτό που καταγράψαμε ή να ρωτήσουμε κάποιον ειδικό. Το ιδανικό είναι εκείνο το ωραίο πράσινο λαχανί ούτε προς κίτρινο αλλά δεν τείνει και σε πράσινο. This is ανάπτυξη!
Απ τους λίγους εχθρούς που αντιμετωπίζουν οι υδροπονικές καλλιέργειες είναι τα άλατα που συσσωρεύονται στους πόρους των ριζών και γενικά τους κάνουν κακό. Για αυτό και φροντίζουμε το σύστημα να εφοδιάζεται επαρκώς με οξυγόνο και να κάνουμε και ένα flush-άρισμα (θα το πούμε στο μέλλον!) τακτά.
Γενικότερα η επιλογή του υλικού είναι κάτι που υπολογιζεται βάση και του συστήματος. Μέθοδοι τύπου DWC, αεροπονικά και με μπέκ είναι αυτοί που απαιτούν και την μικρότερη ποσότητα σε υπόστρωμα. Άλλοι τύποι απαιτούν σχεδόν πλήρως γέμισμα της γλάστρας με το υλικό.
Όταν γίνεται σωστή χρήση των υλικών, τότε μπορούν να χρησιμοποιούνται επί σειρά ετών.
6) Προετοιμασία του υποστρώματος: Και δεν μιλάμε για κάτι πολύπλοκο παρά για καθαρισμό!
Στην αστική υδροπονία το πιο διαδεδομένο υπόστρωμα είναι η λέκκα και ο περλίτης. Όπως καταλαβένετε αν αυτά τα υλικά τα πάρουμε και τα χρησιμοποιήσουμε απ ευθείας απ την συσκευασία, τα αποτελέσματα θα είναι άσχημα αφού υπολλείματα και άλλα θα κυκλοφορούν για καιρό στα νερά του συστήματός μας.
Ένας απλός τρόπος είναι να τα ξεπλύνουμε! Αρκέτα! Πάρα πολύ! Η διαδικασία είναι απλή. Μέσα σε ένα δοχείο αδειάζουμε όλο το υπόστρωμα μας. Αν είναι μεγάλη ποσότητα την μοιράζουμε. Και γεμίζουμε με νερό όσμωσης ή απιονισμένο σε αναλογία 1/3. Διοχετεύουμε τον κουβά μας με αέρα συνεχώς και συχνά ανακατεύουμε. Αυτή η διαδικασία ίσως μας πάρει και πάνω από 12 ώρες. Γι αυτό συνήθως να επιλέγετε να την κάνετε βράδυ. Σκοπός είναι μέσω των φυσαλλίδων από την αερόπετρα στους κόκκους, με τις δονήσεις που προκαλούνται να πέφτουν τα υπολέιμματα και στο τέλος με με κάποιο μέσο να τους μαζεύουμε από την επιφάνεια.
Εμπερικά προτείνω, πριν αφήσετε τον κουβά στην ησυχία του για τις τελευταίες 4-5 ώρες να έχετε αλλάξει ήδη 3-4 φορές το νερό σας. Το νερό αυτό δεν πάει χαμένο. Μετά το τέλος της διαδικασίας το φιλτράρετε και είναι έτοιμο πάλι προς χρήση.
Μετά την συλλογή τοποθετούμε το καθαρό υπόστρωμα στο σύστημα μας και ένα μεγάλο κομμάτι της εργασίας έχει ολοκληρωθεί.
7) Θρεπτικά διαλύμματα: Μπορείτε να διαλέξε από μία ευρεία γκάμα προιόντων. Από ένα απλό υδατοδιαλυτό λίπασμα από το φυτώριο της γειτονιάς έως το πιο εξειδικευμένο από ένα grow shop. Είναι περιττό να πούμε ότι κάποιο λίπασμα κάνει μόνο για ένα συγκεκριμένο είδος φυτού.
Οι συνταγές είναι πάρα πολλές. Εσείς δεν έχετε παρά να ρίξετε μία ματιά στο διαδύκτιο και να δείτε αναλυτικά τις εταιρίες και τι προτείνουν.
Την ποσότητα του διαλύματος μέσα στο νερό την ονομάζουμε επιστημονικά ηλεκτρική αγωγιμότητα (EC). Αυτήν την μετράμε με ειδικά όργανα. Τελεύταια έχουν γίνει αρκετά διαδεδομένα και στους ερασιτέχνες υδροπόνους με αρκετά προσητή τιμή.
Αξίζει να επενδύσουμε απ την αρχή στην αγορά οργάνων μέτρησης ec και ph. Είναι ένα έξοδο υποφερτό για τον καθένα αν αναλογιστούμε το κόστος που απαιτεί το στήσιμο οποιουδήποτε υπδροπονικού συστήματος.
Μην βιαστείτε να ξεκινήσετε την καλλιέργεια σας με κάτι πολύπλοκο. Επιλέξτε εκείνο με τα λιγότερα συμπληρώματα για αρχή.
8) Αν θέλουμε να καλλιεργήσουμε ένα φυτό μεταφέροντας το απ το χώμα στην υδροπονία, φροτνίζουμε για τα εξής αναγκαία:
- προσεκτικά αφαιρούμε το φυτό από την γλάστρα χωρίς να καταστρέψουμε την μπάλα.
- Το βυθίζουμε σε έναν κουβά με χληαρό νερό και αφού το αφήσουμε και μουλιάσει κάνουμε ελαφρύ μασάζ στις ρίζες του, σπάζοντας όλο και λίγο τη φορά το χωμά ώστε να μην σπάσουν μαζί και οι ρίζες.Ενδιάμεσα κάνουμε ελαφριά τυνάγματα του φυτού για να απομακρυνουμε πιο έυκολα το χώμα. Στο τέλος ψαλιδίζουμε ριζίδια και κατεστραμένες ρίζες.
- Τοποθετούμε σε ένα διατρυτο κουβαδάκι λίγο από το υπόστρωμα μας και εν συνεχεία αφού ξαπλώσουμε τις ρίζες και τοποθετήσουμε το φυτό γεμίζουμε το υπόλοιπο με το υπόστρωμα και έτοιμο για το σύστημα!
Τα φυτά που μεταφέρονται κατά αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να συντηρούνται για κάποιες μέρες σε μία λεκάνη με νερό, ίσα να καλύπτει ένα εκατοστό από τον πάτο της γλάστρας, σε θερμοκρασία δωματίου. Μετά από λίγες μέρες και αφού έχει αναπτυχθεί η ρίζα μπορούμε να ξεκινήσουμε κανονικά την τροφοδοσία.
9) Συνθήκες ανάπτυξης: Ελέγχουμε συνεχώς την θερμοκρασία, την υγρασία και τον φωτισμό. Αυτοί οι τρείς παράμετροι είναι κριτικής σημασίας για το κάθε φυτό και την φάση της ζωής του ( ανάπτυξη - ανθοφορία - καρποφορία).
10) Γινόμαστε παρατηρητικοί: Μαθαίνουμε να διαβάζουμε το φυτό. Με αυτόν τον τρόπο πέρνουμε μηνύματα για το τί συμβαίνει. Η αυξομείωση θερμοκρασίας και υγρασίας ή ο ελλειπής φωτισμός, αλλαγή περιβάλλοντος ή θρεπτικών συστατικών, βασικές ελλείψεις σε στοιχεία ή υπερβολές,αρρώστιες και άλλα διακρίνονται από ενδείξεις στα φύλλα και στους καρπούς. Δεν έχουμε παρά να κάνουμε google αυτό που καταγράψαμε ή να ρωτήσουμε κάποιον ειδικό. Το ιδανικό είναι εκείνο το ωραίο πράσινο λαχανί ούτε προς κίτρινο αλλά δεν τείνει και σε πράσινο. This is ανάπτυξη!
Όπως και να καλλιεργείτε, σε χώμα ή σε νερό, πρέπει να γνωρίζετε κάλα ότι ένα φυτό χρειάζεται πολύ φροντίδα: ήλιος, νερό, υγρασία, λίπανση, αέρας, κλάδεμα - και αυτά είναι μόνο η λίστα της περιποίησης. Κάθε φυτό είναι ιδιαίτερο και μοναδικό και πρέπει να αντιμετωπίζεται ιδιαίτερα, ανεξάρτητα από τις βασικές του ανάγκες. Η υπερβολή πάντα βλάπτει.
Κάθε καλό στις καλλιέργειές σας,
